Rozwój zrównoważony (1987-2005) – oksymoron czasu dorastania
Michael R. Redclift
King’s College London, UK
E-mail: michael.r.redclift@kcl.ac.uk
Abstract
In the wake of the Brundtland report (1987) it was argued that ‘development’ ought to be able to accommodate ‘sustainability’. The discussion of ‘development’ needed to be enlarged and a ‘long view’ taken of society/nature relations. During the last two decades this formulation has increasingly been called into question: critics of ‘sustainable development’ have argued that it is an oxymoron, and that development cannot accommodate sustainability, and there has been criticism from the skeptical Right and the Deep Green Left. Others have argued that both the scientific evidence of global environmental change and increasing globalization (both economic and cultural) suggest that it is possible to “re-tune” development along lines that are less energy and material intensive. However, the political and social implications of employing the idea of ‘sustainability’ have rarely been thought through. There has little attention to the implications of re-thinking sustainability for governance, security or ideas of justice. During the 1970s and 1980s environmental policy and regulation identified external risks (wildlife, effluents etc) which could be contained and repaired. The risks were seen as controllable. There was strong modernist impulse at work in delineating human responsibilities for nature. Since 1992, however, this confident, regulatory modernist impulse has been undermined. Floods, storms, habitat loss and droughts can be seen as immanent to the system (especially the climate system). They are internal risks. These doubts about control extend to new areas, notably the new genetics.
This paper examines the direction of current thinking on sustainable development in the light of the intellectual inheritance prior to 1992, the date of the first Earth Summit, when ‘sustainability’ entered mainstream thinking about development.
Key words: sustainable development, modernity, global environmental change
Streszczenie
Od czasu raportu Brundtland (1987) sugeruje się, że „rozwój” powinien być „zrównoważony”, a dyskusja odnosząca się do rozwoju powinna uwzględniać szersze spojrzenie na relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi społecznościami a naturą. Podczas ostatnich dwóch dekad coraz silnie zaznacza się jednak krytyka tego stanowiska. Przeciwnicy „zrównoważonego rozwoju” twierdzą, że jest to oksymoron. Krytycyzm wyrażali również sceptycy z prawicowych i lewicowych organizacji Zielonych podkreślając, że zarówno dowody naukowe dotyczące globalnych zmian środowiskowych, jak i rosnąca globalizacja (zarówno ekonomiczna jak i kulturowa) dopuszczają możliwość „wyregulowania” rozwoju, poprzez wspieranie jedynie energio- i materiałooszczędności. Polityczne i społeczne implikacje wprowadzenia idei „zrównoważoności” rozpatrywane są znacznie rzadziej. Niewiele uwagi przykładano do kwestii zrównoważenia w odniesieniu do sfery rządzenia, bezpieczeństwa czy idei sprawiedliwości. W latach 70. i 80. polityka środowiskowa i regulacje określały ryzyko zewnętrzne (dzika przyroda, ścieki, etc.), które można powstrzymać czy zmienić. Ryzyko to postrzegano jako kontrolowane. Pojawił się silny modernistyczny impuls odnośnie nakreślenia odpowiedzialności człowieka za naturę, który jednak od 1992 roku został osłabiony. Powodzie, sztormy, degradacja środowiska naturalnego i susze można postrzegać jako immanentne dla systemu (szczególnie w układzie klimatycznym). Jest to ryzyko wewnętrzne. Te wątpliwości dotyczące kontroli rozprzestrzeniają się na inne obszary, szczególnie na współczesną genetykę.
Artykuł przedstawia obecny stan refleksji prowadzonej wokół rozwoju zrównoważonego, prezentowany w świetle dziedzictwa intelektualnego sprzed 1992 roku – daty pierwszego Szczytu Ziemi, na którym pojęcie „zrównoważenia” wkroczyło do głównego nurtu myślowego dotyczącego kwestii rozwoju.
Słowa kluczowe: rozwój zrównoważony, nowoczesność, globalne zmiany środowiskowe
Problemy Ekorozwoju 4(1)2009: 33-50
