Odpowiedzialność za przyrodę a geocentryzm Richarda Dawkinsa
Anna Marek Bieniasz
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Zakład Filozofii WFSiP, ul. J. Waszyngtona 4/8, 42-200 Częstochowa, Poland
E-mail: ambieniasz@interia.pl
Abstract
Through the indication and criticism of unacceptable consequences that follow the concept of genocentrism, as propagated by Dawkins, the author has endeavoured to show that it cannot be regarded as a justified paradigm of understanding the world. The same empirical facts can be interpreted in different ways. Dawkins sees the nature as existing for the genes’ benefit, whereas he regards the existence of all other organisms, including man, as subordinate to it. Non-reductionist vision of man and other living organisms must be, however, connected with another, nongenocentric perspective of explaining biological facts, including such phenomena as symbiosis, both reciprocated and unreciprocated altruism, and other. Genocentrism can be perceived as interpretative obstacle precluding their appropriate understanding. Much more justified seems to be the individualist centric paradigm, in the light of which – to tell the truth – not all that is going on in nature can be explained yet, but which does not require, as opposed to genocentrism, resignation from holism or seeing man as being free in his nature and responsible for themselves and the world.
Key words: Gene-Centred, Responsibility, Genes, Nature, Evolution
Streszczenie
Poprzez wskazanie i dyskusję niemożliwych do przyjęcia konsekwencji, jakie niesie propagowany przez Dawkinsa genocentryzm, autorka starała się wykazać, iż nie można go uznać za zasadny paradygmat rozumienia świata. Te same fakty empiryczne interpretować można w odmienny sposób. Dawkins widzi przyrodę jako istniejącą dla dobra genów, istnienie zaś wszystkich innych organizmów, w tym człowieka uznaje za podporządkowane mu. Nieredukcjonistyczna wizja człowieka i innych organizmów żywych związana być jednak musi z inną, niegenocentryczną perspektywą wyjaśniania faktów biologicznych, w tym takich jak np. zjawisko symbiozy, odwzajemnionego i nieodwzajemnionego altruizmu i innych. Genocentryzm widzieć tu można jako interpretacyjną przeszkodę uniemożliwiającą właściwe ich rozumienie. Znacznie zasadniejszy wydaje się więc paradygmat osobnikocentryczny, w świetle którego co prawda nie udało się jeszcze wyjaśnić wszystkiego co dzieje się przyrodzie, lecz który jednak nie wymaga – w przeciwieństwie do genocentryzmu – rezygnacji z holizmu czy też z ujęcia człowieka jako bytu w istocie swej wolnego i odpowiedzialnego za siebie i świat.
Słowa kluczowe: genocentryzm, odpowiedzialność, geny, przyroda, ewolucja
Problemy Ekorozwoju 4(2)2009: 114-118
