Rola nauk społecznych i filozofii w kształtowaniu koncepcji zrównoważonego rozwoju
Artur Pawłowski
Lublin University of Technology, Environmental Engineering Faculty, Lublin, Poland
E-mail: a.pawlowski@polub.pl
Abstract
From Limits to Growth onwards, more and more people have come to understand that we only have one planet – one ”spaceship” – at our disposal. While the Earth’s geoecosystems possess natural selfregulatory mechanisms that allow the conditions necessary for life’s survival to be maintained, it is becoming clearer and clearer that this capacity is being compromised by human activity that is ever more clearly visible, and ever more markedly extending beyond what is necessary in meeting humanity’s basic needs.
In this context, the questions needing answering concern:
• the new political and social institutions required to ensure sustainability; • the initiatives required to direct human civilisation’s development (or survival) in the direction of sustainability;
• the degree to which sustainability may be achieved by way of law;
• the extent to which ”stick and carrot” will suffice in shaping pro-sustainability attitudes and behaviours;
• the system of values to be invoked should the above emerge as inadequate;
• the means of reconciling what is good for the individual with what is good for a given society (in line with the fact that market instruments are not able to do this, so other solutions need to be sought);
• a convincing way in which to propagate the idea that intra- and inter-generational justice is necessary;
• the separate problem (important in the shaping of pro-sustainability attitudes) of how to justify our duty to protect different elements of geoecosystems – should we do it for its own sake, or because it is essential to the quality of our existence?
The threats to humankind result, not so much from the biological needs of our species, as from the characteristics and motivations of our civilisation. In connection with that, remedial measures need to be looked for in the sphere of human creativity, most especially in the development of the philosophical and social sciences, which should come up with a resonant idea for a socioeconomic order that ensures the sustainability essential if human civilisation is to go on.
Key words: globalization, civilisation, human needs, sustainable development
Streszczenie
Poczynając od głośnej książki „Granice Wzrostu” coraz większe grono ludzi uświadamia sobie, że mamy do dyspozycji tylko jedna planetę – „statek kosmiczny”, jakim jest Ziemia. W geoekosystemach Ziemi istnieją naturalne mechanizmy samoregulacji, umożliwiające utrzymywanie warunków niezbędnych do podtrzymywania życia. Mimo to coraz wyraźniej daje się zaobserwować, że geoekosystemy tracą tę zdolność pod wpływem działalności człowieka, który odciska w środowisku znacznie większy ślad, ni by to wynikało z jego czysto biologicznych potrzeb.
W tym kontekście musimy znaleźć odpowiedzi na poniższe pytania:
• Jakie nowe instytucje polityczne i społeczne są niezbędne dla zapewnienia zrównoważoności?
• Jakie inicjatywy są niezbędne dla skierowania rozwoju (trwania) cywilizacji ludzkiej w kierunku zrównoważoności?
• W jakim stopniu zrównoważoność można osiągnąć poprzez uregulowania prawne?
• Czy „kij i marchewka” to wystarczające instrumenty dla kształtowania zachowań prozrównoważonościowych?
• A jeśli nie, to do jakiego systemu wartości należy się odwoływać?
• Jak pogodzić dylemat, że to co jest dobre dla mnie osobiście niekoniecznie jest dobre dla mnie jako członka określonej społeczności? Na gruncie instrumentów rynkowych nie daje si rozstrzygnąć tego dylematu. Niezbędne jest poszukiwanie innych mechanizmów, pozwalających na rozstrzygnięcie takich dylematów.
• Jak w sposób przekonywujący przekazać pojęcie potrzeby sprawiedliwości wśród- i między- generacyjnej?
• Oddzielnym problem jest uzasadnienie naszej powinności ochrony poszczególnych elementów geoekosystemów. Czy powinniśmy robić to dlatego, że stanowią wartość samą w sobie? A może dlatego, że są niezbędne dla jakości życia człowieka?
Wydaje się, że przyczyną zagrożeń dla ludzkości, nie tyle są biologiczne potrzeby ludzi, ale będąca wytworem ludzkiego umysłu cywilizacja. W związku z tym, środków zaradczych należy poszukiwać w sferze twórczości człowieka i to przede wszystkim w rozwoju nauk filozoficzno-społecznych, które powinny zaproponować nośną ideę ładu społecznoekonomicznego, zapewniającego zrównoważoność niezbędną dla przetrwania cywilizacji ludzkiej.
Słowa kluczowe: globalizacja, cywilizacja, ludzkie potrzeby, rozwój zrównoważony
Problemy Ekorozwoju 3(1)2008: 7-11
